Gweithwyr Cymru yn coffáu eu cydweithwyr a laddwyd yn y gwaith, wrth i Lywodraeth y Deyrnas Unedig fwriadu dileu cyfreithiau Prydain sy’n gwneud gweithleoedd yn ddiogel

Mae TUC Cymru yn cadw Diwrnod Coffa’r Gweithwyr bob blwyddyn.  Bydd y Prif Weinidog ac arweinwyr undebau llafur yn gosod torchau a blodau i goffáu’r rhai a fu farw yn y gwaith.  Bydd undebau’n ailymrwymo i frwydro i amddiffyn pob gweithiwr rhag marwolaeth ac anaf yn y gwaith.

Eleni, mae gan Ddiwrnod Coffa’r Gweithwyr arwyddocâd ychwanegol gan fod gweinidogion di-hid yn Llundain yn ceisio tynnu’n ôl hawl gweithwyr o Gymru i ddiogelwch yn y gwaith drwy gyfraith newydd, sydd wedi cael ei galw’n ‘Ddeddfwriaeth Gwrth-Amddiffyn’.  Mae’r Bil yn cael ei alw’n swyddogol yn ‘Fil Cyfraith yr Undeb Ewropeaidd a ddargedwir’ ond mae hyn yn gamarweiniol oherwydd bod y cyfreithiau a’r rheoliadau y mae’n ceisio eu diddymu yn gyfreithiau Prydeinig a basiwyd gan senedd Prydain, a basiwyd i’n hamddiffyn ar draws amrywiaeth o feysydd.

Mater o fywyd a marwolaeth

Mae’r Bil yn destun pryder enfawr oherwydd gall iechyd a diogelwch yn y gweithle fod yn fater o fywyd a marwolaeth.

Dyma dair enghraifft allweddol o ddarnau arwyddocaol o ddeddfwriaeth sydd mewn perygl oherwydd y Bil hwn:

• Rheoliadau Rheoli Asbestos 2012. Ar hyn o bryd, mae 5,000 o bobl y flwyddyn yn marw ym Mhrydain o ganlyniad i glefydau sy’n gysylltiedig ag asbestos. Mae’r rheoliadau hyn yn darparu fframwaith hanfodol ar gyfer rheoli asbestos, gan gynnwys ar gyfer perchnogion adeiladau a’r rhai sy’n ei dynnu o adeiladau.
• Rheoliadau Rheoli Iechyd a Diogelwch yn y Gwaith 1999. Mae hon yn elfen graidd o drefn iechyd a diogelwch y wlad ac mae’n cynnwys gofynion ar gyfer cynnal asesiadau risg, penodi pobl gymwys a threfnu hyfforddiant.
• Rheoliadau Gweithio ar Uchder 2005. Mae’r rhain yn diogelu gweithwyr drwy fynnu bod gwaith yn cael ei gynllunio’n briodol, bod y rhai sy’n gwneud y gwaith yn gymwys ac yn gosod dyletswyddau i osgoi risgiau o ganlyniad i arwynebau bregus, gwrthrychau sy’n disgyn a mannau peryglus.

Mae’r tri darn hwn o ddeddfwriaeth yn rhoi cipolwg o’r mesurau diogelu sydd mewn perygl.

Y llynedd, ledled Prydain, lladdwyd 123 o weithwyr mewn damweiniau a oedd yn gysylltiedig â gwaith.  Ar gyfartaledd, mae deg marwolaeth y flwyddyn yng Nghymru o ganlyniad i ddamwain sy’n gysylltiedig â gwaith, yn ôl ystadegau’r Awdurdod Gweithredol Iechyd a Diogelwch.

Mae cyfradd yr anafiadau angheuol i weithwyr yng Nghymru yn 0.42 fesul 100,000.  Mae hyn yn cymharu â 0.56 yn yr Alban a 0.38 yn Lloegr.  Y gyfradd uchaf ym Mhrydain yw de-orllewin Lloegr gyda chyfradd o 0.63.

Yn ôl ymchwil yr Ymgyrch Peryglon (Hazards Campaign), mae nifer gwirioneddol yr anafiadau angheuol i weithwyr ledled Prydain yn uwch na ffigur yr Awdurdod Gweithredol Iechyd a Diogelwch.  Yn ogystal, maent yn cyfeirio at:

• Tua 50 achos o weithwyr yn cael eu lladd ar y môr ac yn yr awyr
• 5 achos o weithwyr yn cael eu lladd ar y rheilffyrdd
• Tua 460 achos o weithwyr yn cael eu lladd mewn damweiniau ar y ffordd
• Tua 600 o hunanladdiadau o ganlyniad i bwysau gwaith

Mae’r ffigurau hyn yn dangos pa mor bwysig yw hi bod undebau’n parhau i roi iechyd a diogelwch wrth galon eu gweithgareddau.  Fel y nodwyd gan y comisiwn Gwaith Teg annibynnol i Gymru, “Mae cyfraniad undebau llafur a gweithwyr wedi bod yn hollbwysig yng nghydymffurfiad cryf y DU â deddfwriaeth iechyd a diogelwch.”  Ond, mae bygythiad cynlluniau llywodraeth y Deyrnas Unedig i amddiffyniadau iechyd a diogelwch yn golygu ei bod yn hanfodol bod undebau’n parhau i drefnu ar gyfer iechyd a diogelwch yn y gweithle.

The Whole Story - Work-related injuries, illness and deaths - Hazards Campaign, 2021

Ystadegau - Anafiadau angheuol yn gysylltiedig â gwaith ym Mhrydain (hse.gov.uk)

P49  Gwaith Teg yng Nghymru - Adroddiad y Comisiwn Gwaith Teg (llyw.cymru)