Blwyddyn ers y gynhadledd hinsawdd fyd-eang yng Nglasgow, beth sydd wedi newid yng Nghymru i weithwyr?

Dywedodd llywydd y gynhadledd, Alok Sharma, ei fod yn "gytundeb hanesyddol oedd yn cadw'r nod o gyfyngu cynhesu byd-eang i 1.5C yn uwch na'r lefelau cyn-ddiwydiannol o fewn cyrraedd".

Ond flwyddyn yn ddiweddarach, beth yw'r realiti?

Mae Llywodraeth Cymru wedi herio cyrff cyhoeddus i gyrraedd 'sero-net' erbyn 2030.  Erbyn hynny dylent fod yn cynhyrchu llai o allyriadau o nwyon tŷ gwydr sy'n llygru nag y maen nhw'n eu hamsugno.  Ac, ym marn TUC Cymru, dylent fod yn cyrraedd y targedau hyn heb osod costau ychwanegol – yn ariannol neu fel arall – ar weithwyr.

Llais gweithwyr heb ei gynnwys yng nghynlluniau cyngor lleol ar gyfer sero-net

Rydym wedi edrych ar gynlluniau pob cyngor lleol ar gyfer cyrraedd sero-net. Mae rhai yn well na'i gilydd, yn enwedig o ran diogelu gweithwyr a'u teuluoedd wrth i ni ddatgarboneiddio.  Mae'r cynlluniau’n ddiddorol i’w darllen ac yn cynnwys cynlluniau cyffrous.  Er enghraifft, mae newid i gerbydau trydan yn rhan fawr o fwyafrif y cynigion o'r fath. Ond dim ond ychydig o gynghorau gyfeiriodd at bwysigrwydd ymgynghori â gweithwyr a darparu sicrwydd o ran hyfforddiant fel bod gweithwyr yn gallu symud i swyddi gwyrdd newydd.

Dyna pam fod TUC Cymru yn gweithio gydag undebau llafur i alw ar gynghorau lleol a phob cyflogwr yng Nghymru i sefydlu 'cytundebau trosiannol'.

Dylai'r cytundebau trosiannol hyn fod ag elfennau allweddol yn ymwneud â datgarboneiddio a'r gweithlu, gan gynnwys:

• Dylai cyflogwyr ymgynghori'n rheolaidd ag undebau ar gynllunio sero-net a'r effaith ar faterion sy'n ymwneud â'r gweithlu.
• Ni chaiff yr un gweithiwr ei ddadleoli o ganlyniad i gynllunio sero net
• Rhaid cefnogi gweithwyr a chynnig ail-hyfforddi os yw eu swyddi'n cael eu heffeithio'n sylweddol neu mewn perygl oherwydd cynlluniau datgarboneiddio
• Dylai cyflogwyr ymgynghori'n rheolaidd ag undebau ar anghenion sgiliau a bylchau sgiliau yn y dyfodol
• Dylai fod yn ofynnol i gyflogwyr gynnal asesiadau effaith cydraddoldeb rheolaidd, ar ddechrau prosiect datgarboneiddio newydd gydag adolygiadau rheolaidd, y dylid eu trafod ag undebau.

Ni ddylai gweithwyr dalu costau datgarboneiddio

Yn fyd-eang ac yn lleol, un o'r effeithiau mwyaf ar yr agenda sero net yw rhyfel Rwsia yn Wcráin sydd wedi arwain at chwyddiant byd-eang.  Mae hyn wedi arwain at argyfwng costau byw ledled y byd, a wnaed yn waeth yng Nghymru gan effaith Brexit, polisïau llymder llywodraeth y DU a degawd o ostyngiad mewn cyflogau, gan effeithio ar y sector cyhoeddus a'r sector preifat.

Pan rwy’n clywed gan weithwyr am yr heriau o fynd i'r afael â chynhesu byd-eang rwy'n cael fy atgoffa'n gyson am gostau byw cynyddol, gyda phopeth yn codi heblaw am gyflogau. P'un a ydynt yn gweithio gartref neu yn y swyddfa neu’n teithio yma ac acw, mae gweithwyr yn wynebu costau ychwanegol sy'n gysylltiedig ag ynni.  Mae'r rhain yn amrywio o filiau gartref, i'r costau o gyrraedd y gwaith.  Mae eu neges yn glir a phendant: ni ddylai gweithwyr, yn enwedig y rhai ar gyflogau isel a'r mwyaf bregus, dalu costau datgarboneiddio.  Fel man cychwyn, gadewch i ni godi’r isafswm cyflog cenedlaethol i £15 yr awr, dod â chwmnïau ynni manwerthu o dan berchnogaeth gyhoeddus a gadewch i ni gynyddu credyd a phensiynau cynhwysol yn unol â chwyddiant nawr.

Yma yng Nghymru, rwy'n falch bod cyrff cyhoeddus wedi ymrwymo i newid o gerbydau petrol a disel i ynni trydan.  Ond dyma enghraifft arall o faes lle na ddylai gweithwyr fod yn ysgwyddo'r costau am wneud y peth iawn.

Ddylen nhw ddim talu am y gost o newid i gerbydau trydan drwy golli eu swyddi yn y diwydiant cynnal a chadw cerbydau confensiynol.  Dyna pam rwyf mor falch bod undebau'n arwain y ffordd i helpu gweithwyr i ailhyfforddi yn y dechnoleg newydd.  Er enghraifft, yn Abertawe, bu Unite yr undeb yn gweithio gyda'r cyngor i ailhyfforddi staff y gweithdai ar y peiriannau newydd - gan arbed swyddi a chostau i'r cyngor .  Dyma enghraifft dda o bartneriaeth gymdeithasol gydweithredol flaengar ar waith.

Sut gallwch chi gymryd rhan mewn mynd i'r afael â'r argyfwng hinsawdd

Gall maint yr argyfwng hinsawdd deimlo'n sylweddol. Ond, fel undebwyr llafur, rydyn ni'n gwybod pan rydyn ni'n unedig y gallwn ni wneud newidiadau enfawr. Mae cymaint o ffyrdd y gallwch gymryd rhan yn y frwydr dros gyfiawnder hinsawdd byd-eang trwy newid priodol yn eich gweithle.

• Ymunwch â rali Clymblaid Cyfiawnder Hinsawdd ar 12 Tachwedd yng Nghaerdydd, Caerfyrddin, Abertawe neu Gaernarfon
• Ymunwch â rhwydwaith Gweithleoedd Gwyrddach TUC Cymru. Rydyn ni’n cynnal cyfarfodydd rheolaidd ar gyfer cynrychiolwyr gwyrdd, neu unrhyw un sydd â diddordeb yn y mater hwn. Cynhelir y nesaf ymlaen ar 22 Tachwedd lle byddwn yn trafod yr effaith y gallai ynni gwyrdd ei chael ar swyddi yng Nghymru. Mae gennym hefyd grŵp WhatsApp lle gallwch chi drafod materion gwyrdd gyda chynrychiolwyr ac ymgyrchwyr eraill. E-bostiwch Stanley Wai Hong Ho i gael gwybod sut i ymuno.
• Dewch i ddigwyddiad ar-lein y TUC ar 17 Tachwedd i drafod yr hyn y gall ac y dylai undebau llafur fod yn ei wneud i drosglwyddo’n gyflym a chyfiawn i ddyfodol hinsawdd diogel
• Ceisiwch annog eich cynrychiolydd undeb i drafod cytundeb trosiannol priodol yn eich gweithle.  Darllenwch Trafod dyfodol gwaith: Sero-net am fwy o fanylion.

Barod i gymryd rôl fwy fyth i wneud eich gweithle’n fwy gwyrdd? Dewch i’n cwrs 'sgiliau gwyrdd' nesaf ar gyfer undebwyr llafur yn 2023