Anabledd a namau ‘cudd’ yn y gweithle
Cynhaliodd TUC Cymru arolwg mawr ar fwy na 1000 o weithwyr yng Nghymru a chanfu bod llawer o weithwyr anabl eisiau gweld newid yn y ffordd mae anabledd yn cael ei drin yn y gwaith. Cynhaliwyd yr ymchwil yma er mwyn deall yn well yr agweddau tuag at anabledd a’r profiadau o anabledd yn y gweithle yng Nghymru, gan gynnwys y gweithwyr hynny sydd â namau ‘cudd’ neu anweladwy. Casglodd yr ymchwil dystiolaeth ystadegol yn ogystal â straeon gan weithwyr anabl i roi llais i’r profiadau.
Dyma ganfyddiadau allweddol ein hymchwil:
- Dywedodd mwy na chwarter (28 y cant) o’r ymatebwyr anabl eu bod yn teimlo bod eu cyflogwr yn gweld anabledd fel 'problem’ yn y gweithle a dywedodd 1 o bob 3 (33 y cant) eu bod yn teimlo bod eu cydweithwyr yn gweld anabledd fel 'problem' yn y gweithle.
- Dywedodd tua 1 o bob 3 (32 y cant) o’r ymatebwyr anabl bod anabledd wedi cael ei drin fel testun ‘sbort’ yn eu gweithle, a dywedodd llawer eu bod wedi profi aflonyddu.
- Dywedodd dwy ran o dair o’r ymatebwyr anabl eu bod yn teimlo bod mwy o stigma gydag anableddau nad yw eraill yn gallu eu gweld.
- Dywedodd mwy na hanner (57 y cant) o’r ymatebwyr anabl nad ydynt yn teimlo bod pobl yn cael eu trin yn gyfartal yn eu gweithle, o gymharu â 38 y cant o’r ymatebwyr heb anabledd.
- Dywedodd mwy na thri chwarter yr holl ymatebwyr bod gan eu gweithle bolisïau yn eu lle i helpu gweithwyr anabl ond dywedodd nifer arwyddocaol ohonynt nad oedd y rhain yn gweithio’n ymarferol oherwydd eu bod yn cael eu gweithredu’n wael neu’n anghyson, neu ddim yn cael eu gweithredu o gwbl.
Roedd canfyddiadau’r ymchwil yn cefnogi’r angen am fwy o weithredu ynghylch y mater gan undebau llafur, er mwyn pwyso ar gyflogwyr a’r llywodraeth am welliannau mewn cydraddoldeb i bobl anabl yn y gweithle. O ganlyniad, mae TUC Cymru wedi llunio rhestr o ofynion ymgyrchu ar gyfer llywodraethau Cymru a’r DU, yn ogystal â phecyn adnoddau ymarferol y gall cynrychiolwyr yr undebau llafur ei ddefnyddio i bwyso am welliannau yn y gweithle.
Crynodeb o ofynion yr ymgyrch
Mae’r camau gweithredu niferus y mae TUC Cymru yn credu y dylai Llywodraeth Cymru a Llywodraeth y DU eu rhoi ar waith er mwyn gwella’r sefyllfa i bobl anabl yng Nghymru fel a ganlyn:
Y camau gweithredu y gofynnir i Lywodraeth Cymru eu rhoi ar waith
- Hybu ymgyrch codi ymwybyddiaeth genedlaethol
- Gweithio drwy strwythurau partneriaeth cymdeithasol i sicrhau cyfarwyddyd priodol i gyflogwyr datganoledig y sector cyhoeddus
- Ystyried arferion cyflogaeth sefydliadau mewn perthynas â chydraddoldeb i bobl anabl wrth wneud penderfyniadau cyllido a chaffael
- Sefydlu a hybu safon hyfforddi genedlaethol ar gyfer gweithleoedd, yn seiliedig ar fodel cymdeithasol o anabledd ar gyfer cyflogwyr a darparwyr gwasanaethau
- Sefydlu cynllun gweithredu cenedlaethol i gau bwlch cyflog pobl anabl a gwella’r gwaith o gasglu gwybodaeth ac adrodd ar gynnydd tuag at gydraddoldeb i bobl anabl yn y gweithle
- Cau ‘bylchau data’ eraill sy’n bodoli gyda chydraddoldeb i bobl anabl yn y gweithle yng Nghymru
- Annog cynnwys mwy o bobl anabl mewn cynlluniau prentisiaeth
Y camau gweithredu y gofynnir i Lywodraeth y DU eu rhoi ar waith
- Adolygu holl ddeddfwriaeth y DU sy’n effeithio ar bobl anabl
- Cyllid gwell i'r gronfa Mynediad i Waith
- ‘Rhaglenni gwaith’ effeithiol
- System budd-daliadau deg
- Ymestyn yr amrediad llawn o hawliau cyflogaeth statudol i gynnwys pob gweithiwr, heb ystyried statws cyflogaeth na math o gontract.
Darllen y rhestr fanwl.
Hefyd mae copïau papur o’r pecyn adnoddau, yn ogystal â phosteri a chardiau post ymgyrch y gweithle, ar gael i’w harchebu gan TUC Cymru - cysylltwch ar wtuceducation@tuc.org.uk neu ffoniwch 029 2034 7010 i archebu copïau. Mae’r adnoddau ar gael yn y Gymraeg ac yn Saesneg.
