Mynd i’r afael â risgiau technoleg yn y fargen genedlaethol newydd

Mae undebau wedi cytuno â phenaethiaid awdurdodau lleol a byrddau iechyd bod yn rhaid i weithwyr gael llais cryf pan gyflwynir technolegau newydd.

Mae cyflogwyr wedi cytuno i bum safon gwaith teg y mae’n rhaid iddynt fod yn berthnasol pan fydd offer a systemau digidol yn cael eu cyflwyno i’r gweithle.

Dyma’r pum egwyddor:

• Llais a chyfranogiad gweithwyr
• Newid swydd hyblyg a sicr
• Cyfle i symud ymlaen a thyfu
• Iechyd, diogelwch a lles
• Parchu hawliau gweithwyr

Mae technoleg newydd yn gallu cynnig llawer o fanteision i weithwyr. Yn benodol, gallai tasgau cyffredin ac ailadroddus fod yn bethau sy’n perthyn i’r gorffennol. Gallai hyn roi mwy o amser i staff wasanaethu’r cyhoedd yn uniongyrchol a chymryd rhan mewn gwaith sy’n rhoi mwy o foddhad.

Ar y llaw arall, gall technoleg newydd roi gweithwyr mewn perygl. Mae'r problemau yn cynnwys: 

• rheolwyr yn defnyddio rhaglenni cyfrifiadurol i ddyrannu gwaith a gosod beichiau afrealistig ar staff;
• rheolwyr yn defnyddio offer i fonitro gweithwyr mewn ffordd ymwthiol;
• technoleg yn disodli swyddi.

Daethpwyd i’r cytundeb yng Nghyngor Partneriaeth y Gweithlu, dan gadeiryddiaeth Hannah Blythyn, AS, y Dirprwy Weinidog Partneriaeth Gymdeithasol, ac fe’i cymeradwywyd gan Gymdeithas Llywodraeth Leol Cymru, Cyflogwyr y GIG, Llywodraeth Cymru a’i hasiantaethau.  Bydd yr egwyddorion yn rhan o gytundeb ‘Partneriaeth a Rheoli Newid’ sydd eisoes yn bodoli.

Dywedodd Hannah Blythyn AS:

“Yn y gweithle modern, mae sawl ffurf ar ddigidoleiddio, o ddefnyddio peiriannau awtomatig, i ddadansoddi data mewn ffyrdd soffistigedig neu ddefnyddio systemau cyfrifiadurol cymhleth a deallus. Er ei bod hi’n bosibl i dechnoleg arwain at lawer o fanteision i sefydliadau ac i weithwyr, mae hefyd yn codi nifer o gwestiynau sylfaenol am ddyfodol gwaith. Rwy’n gobeithio y bydd yr egwyddorion newydd hyn ar gyfer digidoleiddio yn cael eu mabwysiadu’n eang ac yn helpu i sicrhau bod gweithwyr yn elwa pan fydd technolegau newydd yn cael eu cyflwyno.”

Yn ôl ymchwil TUC, mae agweddau ar y berthynas gyflogaeth – er enghraifft, penderfyniadau ar recriwtio, rheoli llinell, monitro a hyfforddi – yn cael eu rheoli fwyfwy gan ddeallusrwydd artiffisial.

Pan ofynnodd y TUC i weithwyr am eu profiad o dechnolegau’n gwneud neu’n llywio penderfyniadau amdanynt yn y gwaith, dywedodd 22 y cant fod ganddynt brofiad o ddefnyddio’r technolegau hyn ar gyfer rheoli absenoldeb, 15 y cant ar gyfer graddio, 14 y cant ar gyfer dyrannu gwaith, 14 y cant ar gyfer trefnu shifftiau, a 14 y cant ar gyfer asesu anghenion hyfforddi a dyrannu.

Dywedodd Shavanah Taj, Ysgrifennydd Cyffredinol, TUC Cymru:

“Gallai’r cytundeb cenedlaethol newydd hwn ar ddigidoleiddio fod o fudd gwirioneddol i weithwyr. Gall sicrhau eu bod nhw ac aelodau’r cyhoedd i gyd yn elwa o’r dechnoleg ddiweddaraf.

“Y cam nesaf fydd rhoi’r fargen ar waith. Mae gan weithwyr ym mhob corff cyhoeddus sy’n dod o dan lywodraeth Cymru hawl yn awr i ofyn i’w rheolwr gytuno i’r safonau hyn. Bydd TUC Cymru yn gweithio gydag undebau i annog pobl i ymuno ar hyd a lled y wlad.”